İstanbul Sanayi Odası (İSO) “Türkiye’nin İkinci 500 Büyük Sanayi Kuruluşu-2020” araştırmasının sonuçlarını açıkladı. Geçen ay açıklanan İSO 500 listesinde olduğu gibi İSO İkinci 500’de de pandemi yılında devreye alınan uygun finansman destekleri etkisini hissettirdi. Kısa Çalışma Ödeneği ve uygun faizli kredi destekleriyle KOBİ’lerin karlılığı rekor seviyeye çıktı. Kuruluşların yarattığı net katma değerin faktör gelirlerine göre dağılımına bakıldığında, milli gelir anlamında karın payı 2020’de yüzde 44,1’e ulaştı. Bu pay 2019’da yüzde 29,3’tü. Yaratılan katma değerde ödenen maaş ve ücretlerin payı yüzde 52,22den yüzde 42’ye düşerken; ödenen faizlerin payı da yüzde 18,5’ten yüzde 13,9’a indi. 2020 gibi pandemi koşullarının çok özel kıldığı, birçok işletmede kapanma ve üretim yavaşlamasının yaşandığı bir yılda, iç ve dış talepteki dalgalanmalara rağmen İSO İkinci 500’ün üretimden net satışları reel olarak yüzde 6,2 oranında büyüdü, 191 milyar TL’ye ulaştı.

Özkaynaklarda artış umut verici

İSO İkinci 500 Araştırması sonuçlarıyla ilgili değerlendirmelerde bulunan İSO Başkanı Erdal Bahçıvan, pandeminin yaşandığı 2020 gibi zorlu bir yılda, İSO İkinci 500’ün üretimden net satışlar, ihracat, istihdam, karlılık, finansman giderleri, teknolojik yapı, Ar-Ge harcamaları gibi birçok parametrede beklenenden parlak sonuçlar verdiğini söyledi. Satış karlılığından aktif karlılığına, faaliyet karlarından FAVÖK performansına kadar birçok karlılık göstergesinde gerçekleşen iyileşmeye de dikkat çeken Bahçıvan, “İSO İkinci 500 açısından en parlak verileri karlılık tarafında görmemizin nedenlerini sıralayacak olursak; yıl genelinde emtia fiyatlarının düşük seyretmesi, elverişli kredi koşulları ve özellikle yılın ikinci yarısındaki düşük faiz oranları gibi destekleyici uygulamalar, firmaların operasyonel maliyetlerini sınırlayarak kar marjlarını yüksek tuttu. Bu gelişmelerin, özellikle İSO İkinci 500 şirketlerinin özkaynaklarında yüzde 22 gibi güçlü bir artışı ortaya çıkarmasını umut verici olarak değerlendiriyoruz” ifadelerini kullandı.

KOBİ’ler daha fazla teşvik edilmeli

KOBİ’lerimizin ihracat performansının da belirgin bir şekilde Türkiye ihracatından ayrıştığının altını çizen Bahçıvan, “Bu zor yılda Türkiye ve sanayi sektörü genelinde olduğu gibi İSO 500’de de ihracat kaybı yaşanırken, İSO İkinci 500’ün ihracatını yüzde 1,2 artırması her türlü takdiri hak ediyor” dedi. İSO İkinci 500 kapsamındaki şirketlerde orta-yüksek ve yüksek teknoloji yoğunluklu sanayilerin toplam payının 2020 yılında 3,1 puan artarak yüzde 29,5’e yükselmesinin de gelecek adına dikkate değer bir gösterge olduğunu belirten Bahçıvan, İSO İkinci 500’de özellikle finansal açıdan daha fazla iyileşmeye ihtiyacı olan birçok göstergenin olduğunu söylerken, dönen ve duran varlıkların dağılımı, kaynak yapısı, net döviz pozisyonu, halka açılma eğilimleri, Ar-Ge yapabilme istek ve kabiliyetleri gibi göstergeleri örnek verdi. Türk sanayisinin uygun finansman koşulları bulduğu zaman sağlıklı büyüme yolunda üretimin gücüne güç katmaya hazır olduğunu ortaya koyduğunu belirten Bahçıvan, KOBİ’leri ortaya koyduğu güçlü potansiyelin daha fazla teşvik edilmesi gerektiğini sözlerine ekledi.

İhracatta pozitif ayrıştılar 2020 yılında

Türkiye’nin toplam ihracatında yüzde 6,2; İSO 500’ün ihracatında ise yüzde 12,8 düşüşe rağmen İkinci 500’ün ihracatı yüzde 1,2 oranında artarak 9,9 milyar dolara yükseldi. Böylece İSO İkinci 500’ün Türkiye toplam ihracatı içindeki payı yüzde 5,9, sanayi ihracatı içindeki payı ise yüzde 6,1 oldu ve her iki oran da 2019 yılına göre 0,5 puan artış kaydetti. İhracat tarafındaki bir diğer önemli gelişme de ihracat yapan firma sayısındaki artış eğilimi. İSO İkinci 500’de ihracat yapan firma sayısı 467’ye yükseldi. İSO İkinci 500’ün teknoloji yoğunluklarına göre yarattıkları katma değer dağılımına bakıldığında; en yüksek payı yüzde 46,4 ile düşük teknoloji yoğunluklu sanayiler alsa da özellikle orta-yüksek teknoloji yoğunluklu sanayiler grubunun payının arttığı görülüyor. Bu pay 2019 yılında yüzde 24,2 iken 2020 yılında 2,7 puan artışla yüzde 26,9’a yükseldi. Yüksek teknoloji yoğunluklu sanayiler grubunun payı ise 2019 yılında yüzde 2,2 iken 2020 yılında sınırlı bir artışla yüzde 2,6 olarak gerçekleşti.

Toplam borçların payı yüzde 60,8’e yükseldi

Finansman giderleri, sanayi kuruluşlarının karlılıklarında temel belirleyicilerden biri olmayı 2020 yılında da sürdürdü. 2020’de finansman giderleri mutlak büyüklük olarak yüzde 17,3 oranında artışla 9,4 milyar TL’ye yükselirken faaliyet karları ise yüzde 71,1 ile çok yüksek bir büyüme sergiledi ve 28,8 milyar TL’ye çıktı. Böylece 2019’da yüzde 47,5 olan finansman giderlerinin faaliyet karına oranı, takip eden yılda yüzde 32,5’e inerek son yılların en düşük seviyesinde gerçekleşti. Araştırmada, İSO İkinci 500 şirketlerinin, 2020 yılında elde ettikleri faaliyet karının daha düşük bir bölümünü finansman giderlerine ayırdığı, böylece karlarını ve özkaynaklarını artırmak için daha uygun koşullar elde ettiğine dikkat çekildi. İSO İkinci 500'ün ana bilanço kalemleri ve son 3 yılda gösterdiği değişimler incelendiğinde, 2020 yılında İSO İkinci 500'ün bilanço büyümesinin yüzde 28,9 olduğu görülüyor. Bu yüksek oranlı büyümenin kaynağında yüzde 33,5 artan toplam borçlar ve yüzde 22,3 büyüyen özkaynaklar yer aldı.

İSO İkinci 500 şirketlerinin borç/ özkaynak ilişkisine bakıldığında, özkaynakların payı 2019 yılında yüzde 41,3 iken, 2020 yılında yüzde 39,2’ye geriledi. 2019’da yüzde 58,7 olan toplam borçların payı ise 2020 yılında yüzde 60,8’e yükseldi. Öte yandan söz konusu yılda mali borçlar yüzde 36,1 oranında artarken, kısa vadeli mali borçlardaki artış yüzde 30,3, uzun vadeli mali borçlardaki artış ise yüzde 41,1 ile daha yüksek oranda gerçekleşti. Dönen ve duran varlıklar arasındaki ilişkiye bakıldığında ise 2019’dan 2020’ye dönen varlıkların payı yüzde 63,6’dan yüzde 66,4’e yükselirken, duran varlıkların payı yüzde 36,4’ten yüzde 33,6’ya geriledi. Araştırmada bu durumun, KOBİ’lerin 2020 yılını da makine ve teçhizat yatırımları açısından durağan geçirdiğini ortaya koyduğu belirtildi.

Faaliyet kârları yüzde 71 arttı

İSO İkinci 500’ün özellikle karlılık açısından yüksek bir performans sergilediği görülüyor. 2019 yılında 16,8 milyar TL olan faaliyet karı, 2020 yılında yüzde 71,1’lik artışla 28,8 milyar TL’ye yükseldi. Buna paralel olarak faaliyet karı oranı da 2019’da yüzde 9,4 iken, 2020’de 3,7 puanlık artışla yüzde 13,1’e çıktı. Bir diğer önemli karlılık göstergesi olan FAVÖK (faiz, amortisman ve vergi öncesi kar), 2019 yılındaki düşüşün ardından 2020’de güçlü bir artış gösterdi. İSO İkinci 500’de 2019 yılında 21,9 milyar TL olan FAVÖK, 2020’de yüzde 55,9 oranında artarak 34,2 milyar TL’ye yükseldi. Bu da 2020 yılında firmaların ana faaliyet konularına ve FAVÖK karlarına daha çok odaklandığını ortaya koydu. Faaliyet karı ve FAVÖK’teki güçlü artış eğilimi, vergi öncesi kar ve zarar toplamı için de geçerli. İSO İkinci 500’de 2019 yılında 10,6 milyar TL olan vergi öncesi kar ve zarar toplamı, 2020 yılında yüzde 90,2 oranında artarak 20,1 milyar TL’ye yükseldi.