TUİK’in talep ettiği yasal zorunluluk, başta fındık olmak üzere diğer tarım ürünleri hakkında rekolte açıklaması yapan kurum ve kuruluşların duyurdukları rekolte rakamlarını hangi bilimsel yöntem ve hesaplamalara dayandırdıklarını belirtme esası getiriyor. Aşağıda detayları yer alan TUİK duyurusu, uygulamanın başta fındık sektörü olmak üzere diğer ürünlerde rekolteye ilişkin açıklama yapacak kesimleri bağlıyor ve bu kişi, kurum veya kuruluşlardan araştırmaya yönelik bilimsel çalışma raporu ve metotlarının isteneceğine vurgu yapılıyor. Dolayısıyla bunu ortaya koyamayan kesimlerle ilgili yasal işlem başlatılacak. Bu durumu olumlu bir gelişme olarak yorumlayan sektör temsilcilerine göre de spekülasyonlar engellenecek ve  “işkembe-i kübradan atma” dönemi son bulacak.

İlk suç duyurusu ENAG için

TÜİK, belirtilen kurallara uymayan kurum veya kişiler hakkında yasal işlem başlatma kararına ilişkin ilk uygulamayı Enflasyon Araştırma Grubu (ENAG) üzerinden yaptı ve suç duyurusunda bulundu. TUİK tarafından yapılan açıklamada verilerin hangi yöntemle üretildiğine dair temel bilgilerin açık ve net bir biçimde kamuoyu ile paylaşılmasının kanuni bir yükümlülük olduğu hatırlatılırken, "suç duyurusunun içeriği; ilgili grubun bültenleriyle birlikte gerekli açıklayıcı bilgileri yayınlamamalarıyla sınırlıdır, yayınlanan çalışmanın sonuçları ile ilgisi bulunmamaktadır. Ayrıca ilgili çalışmayı engellemeye veya durdurmaya yönelik değildir." Denildi. REŞAT GÜNGÖR / KARADENİZ EKONOMİ GAZETESİ

TÜİK Başkanlığı tarafından yapılan açıklamada şu ifadeler kullanıldı:

-5429 sayılı Türkiye İstatistik Kanunu’nun 6’ncı maddesinin 1’incı fıkrası “resmî istatistikler Türkiye İstatistik Kurumu Başkanlığı ve programda belirtilen kurum ve kuruluşlar tarafından üretilir, dağıtılır ve yayımlanır. Kurum ve kuruluşların, görev alanları ile ilgili resmî istatistiklere ilişkin veri derleme, değerlendirme ve yayımlama görev ve yetkisi programda açıkça belirtilir.” hükmü yer almaktadır.

-Aynı maddenin 3. fıkrası ise “istatistikî sonuçlar içeren araştırma faaliyetleri yürüten gerçek kişiler veya özel hukuk tüzel kişiliğine sahip kuruluşlar, araştırmalarının sonuçlarını basın ve yayın yoluyla kamuoyuna açıklamaları hâlinde, araştırmanın kapsam, örnekleme yöntemi ve örnek hacmi, veri derleme yöntemi ve uygulama zamanını araştırma sonuçlarıyla birlikte kamuoyuna açıklamakla yükümlüdür” demektedir.

-Tüketici Fiyat Endeksi (TÜFE) hesaplama yöntemlerinde de Eurostat’ın güncel tavsiye kararları dikkate alınmakta ve uluslararası norm ve standartlar çerçevesinde hesaplamalar yapılmaktadır. Her ay düzenli olarak metaveri ve envanter bilgileri ile birlikte kurumumuz tarafından Eurostat’a gönderilen TÜFE verileri, Eurostat’ın standart analiz süreçlerine ve denetimlerine tabi tutulmaktadır. TÜİK’in uluslararası kuruluşlara olan yükümlülüklerini yerine getirmesine benzer biçimde, ülkemizdeki araştırmacıların da yukarıda sözü edilen mevzuat kapsamında hareket etmesi gerekmektedir.

-Kamuoyunda adı zikredilen grup 2020 yılı Eylül ayında başladıkları çalışmaları ile eş zamanlı olarak uzunca bir süre herhangi bir metaveri bilgisi paylaşmamıştır. Sonraki dönemde internet sitelerinde açıklanan mevcut metaveri bölümü de standartlardan uzak ve son derece yetersizdir. Bu nedenle, kullanıcılar sınıflama, kapsam ve yöntemleri içeren bilgilere şeffaf bir biçimde erişememektedir. Bu çerçevede, kanunun ilgili maddelerine aykırı davrandığı değerlendirilerek 23 Şubat 2021 tarihinde Ankara Cumhuriyet Başsavcılığına suç duyurusunda bulunulmuştur.

-Suç duyurusunun içeriği; ilgili grubun bültenleriyle birlikte gerekli açıklayıcı bilgileri yayınlamamalarıyla sınırlıdır, yayınlanan çalışmanın sonuçları ile ilgisi bulunmamaktadır. Ayrıca ilgili çalışmayı engellemeye veya durdurmaya yönelik değildir. Sadece kamuoyunun tam, eksiksiz ve doğru bilgilendirilmesi amaçlanmaktadır.

-Sözü edilen grupla ilgili rahatsız edici bir diğer husus da çalışmalarının sonuçlarını duyururken tüketici enflasyonunu kamuoyunu yanıltıcı şekilde resmi istatistik programında yer alan aynı isimle duyurmuş olmasıdır. Örneğin 2021 yılı Ocak ayı sonuçlarının açıklandığı 3 Şubat 2021 tarihli İngilizce tweet paylaşımında “The Consumer Price Index (CPI) in Turkey has increased by %2.99 in January 2021” şeklinde bir ifade yayınlanmıştır. Bu ifadenin Türkçe karşılığı “Türkiye’de Tüketici Fiyat Endeksi (TÜFE) Ocak 2021’de % 2,99 arttı” şeklindedir. Bu ifade ile kendi hesaplamalarını sanki resmi istatistik sonucuymuş gibi yayınlayan grup, kamuoyunu özellikle uluslararası alanda yanlış bilgilendirmektedir. TÜİK; araştırmacıları, ürettikleri ve yayınladıkları istatistikleri RİP kapsamında üretilen resmi veriler ile karıştırılmasına sebebiyet verecek şekilde isimlendirmeme, bu verileri kamuoyuna resmi istatistiklere duyulan güveni sarsacak veya manipülasyonlara zemin yaratacak şekilde sunmama gibi konularda gerekli hassasiyeti göstermeye davet etmektedir.

-Kurumumuz; akademisyenlerin, araştırmacıların ve sivil toplum kuruluşlarının uyguladıkları örnekleme dayalı araştırmalarını ve istatistiksel çalışmalarını her anlamda desteklemektedir. Araştırmacılara örnek seçimi, soru kâğıdı hazırlanması, sınıflama vb. konularda her türlü teknik desteği sağlamaktadır. TÜİK, kamuoyunda oluşturulmaya çalışılan algının aksine; amacı, kapsamı, metaverisi ve metodolojisi kamuoyuna tam ve doğru olarak aktarılmak suretiyle gerçekleştirilecek her türlü bilimsel çalışmaları ve istatistiksel araştırmaları bundan önce olduğu gibi bundan sonra da desteklemeye devam edecektir.